İptal davası, borçlunun alacaklıya ödeme yapmaktan kaçınmak amacıyla yaptığı hukuki işlemlerin iptali için borçlu ve üçüncü kişi tarafından açılır. İptal davasını düzenleyen kanun İcra ve İflas Kanunu’nun 277. ve devamı maddeleridir.

Tasarrufun İptali Davasının Tarafları

Bir alacaklının icra takibi yoluyla alacağını tahsil edememesi ancak borçlunun aczini kanıtlayan bir belge alması halinde iptal davası açılabilir. Bu durumda davacı alacaklıdır. Davalı ise ya borçludur ya da borçludan mal alan ve alacaklıdan kaçınmak amacıyla hareket eden bir üçüncü kişidir.

Tasarrufun iptali için gerekli koşullar

• Alacaklılar ve borçlular arasında gerçek bir borç ilişkisi bulunmalıdır. Bu gereklilik, mülkiyeti iyi niyetle devralan üçüncü tarafları korumak için vardır.
• Bir ödeme emrine itiraz edilmişse, bu emri uygulamak mümkün değildir. Bir itiraz olduğunda ödeme emri uygulanamaz. Sadece bir dava açarak ödeme emrini uygulayabilirsiniz. İtirazın iptali için bir dava.
• Davalı aleyhine bir aciz vesikasının varlığı dava şartlarından biridir. Alacaklılar iflas belgelerini davanın herhangi bir aşamasında mahkemeye sunabilirler. İflas belgesi, haciz yapıldığına dair bir tutanak tutulması, ancak herhangi bir malın haczedilmemesi halinde değiştirilebilir. Bir davanın başlangıcında, geçici bir iflas belgesi sunulmalıdır. Nihai belge daha sonra sunulur.
• İptal davasının açılacağı işlem, borcun ilk ortaya çıktığı tarihten sonra gerçekleşmiş olmalıdır.

Mahkemenin iptal davasına bakmaya yetkili ve görevli olması gerekir.

Bu davalara asliye hukuk mahkemeleri bakmaktadır.

Bu davalar herhangi bir özel yargı yetkisi kuralına tabi değildir. Deshalb, genel yetki kuralları geçerli olacaktır. Dava, borçlunun ikametgahındaki mahkeme veya üçüncü bir tarafça görülebilir.

İptal Davasının Süresi

Tasarrufun iptali davasının zamanaşımı süresi, dava konusu işlemin yapıldığı tarihten itibaren beş yıldır.

Tasarrufun İptali Davasında Yargıtay Kararları

Aciz belgesi duruşmadan önce ya da sonra, hatta başarılı bir temyizden sonra bile düzenlenebilir. Bu, karar onaylandıktan veya bozulduktan sonra da yapılabilir. Halk Bankası, 04.12.2007 tarihli kredi sözleşmesine dayanarak bu icra prosedürünü başlatmıştır. Gaziantep 9. İcra Müdürlüğü tarafından 2010/15056 sayılı icra dosyası düzenlenmiştir. Söz konusu dosya 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 13. maddesine göre düzenlenmiştir. Kesin veya geçici bir belge ibraz edilmemiştir. Mahkeme eksik araştırma ve incelemeye dayanarak davayı kabul etmekle hata yapmıştır. Mahkemece dava şartı olan aciz vesikası (geçici veya kesin) ibraz edilmediğinden davanın reddine karar verilmelidir.” yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2012/2516E.

Tenfiz davası açmak veya aciz vesikası almak için davacının dava açması şart değildir. Daha önce de açıklandığı üzere, İİK m. 277 vd. uyarınca iptale tabi olan hükümler İİK, icra kanunlarında yer alan tasarrufların, kanun geçerli gibi görünse dahi iptaline olanak tanıyan kanundur. Muvazaaya dayalı iptal davasında davacılar, muvazaalı işlemlerin kendilerine zarar verdiğini ileri sürmektedirler. Eğer davacı Madde 277 ve devamı uyarınca iptal davası açma hakkına sahipse, bu davayı açabilir. Genel hükümlere veya muvazaaya dayalı olarak dava açılması yasak değildir.

Davacının iddiasını ispat edebilmesi ve talebin alacağın tahsiline yönelik olması halinde, 283/1. maddede öngörülen kıyas uygulanacak ve davacının haciz ve satış talep hakları hakkında tescil ve iptale gerek olmaksızın karar verilecektir. Bu davada mahkeme, davayı 275 vd. maddeler uyarınca açılan tasarrufun iptali davası olarak nitelendirmiştir. Mahkemenin hukuki nitelendirmesine katılmak mümkün olmadığından bu davanın reddine karar verilmiştir. yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2014/17449 E., 2016/9073 K.