TAM YARGI DAVASI

Anayasa’nın 125. maddesi Devletin mali sorumluluğu ilkesini düzenlemektedir. İptal davası yoluyla giderilemeyen hak ihlallerinde tam yargı davası gündeme gelmektedir. Tam yargı davası ile ilgili merak edilen soruları bu yazımızda ele aldık.

Tam Yargı Davası Nedir?

Tam yargı davaları, idarenin eylem veya işlemlerinden kaynaklanan zararların tazmini için açılan davalardır. Türk İdare Hukukunda tam yargı davasına tazminat davası da denilmektedir. Danıştay da tam yargı davalarında bu yaklaşımı benimsemektedir. İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun bazı maddelerinde de “tazminat davası” ifadesi yer almaktadır. Tam yargı davalarında hâkim, idarenin eylem veya işleminin hukuka aykırı olup olmadığına karar verir. Hâkim bu kararı verirken her iki tarafın durumunu da göz önünde bulundurur.

Tam yargı davasının özellikleri

Davacı, dava dilekçesinde tazminat miktarını Türk Lirası olarak belirtmek zorundadır. Kanunda yapılan son değişikliklere göre, kanun koyucu, tam yargı davalarında davacıya talep beyanında belirtilen miktarı nihai karara kadar bir defaya mahsus olmak üzere artırma seçeneği tanımıştır.

Tam yargı davaları ile iptal davaları farklı şeylerdir. Tam yargı davaları sadece idari işlemler için açılmaz. Bu davalar idari işlemlerin yanı sıra idari sözleşmeler için de açılabilir. Tam yargı davalarında davacının doğrudan ve kişisel bir hak ihlaline uğramış olması gerekmektedir. İptal davalarında ise menfaat ihlali yeterlidir.

Hakları ihlal edilen davacıların haklarını korumak için tam yargı davaları mevcuttur. Hukuk düzenini korumak için iptal davaları vardır.

Tam yargı davası açma gerekçeleri nelerdir?

Eğitim ve sağlık gibi hizmetlerin eksiksiz, zamanında ya da hiç verilmemesi idarenin sorumluluğundadır. İdarenin sorumlu tutulabilmesi için, ortaya çıkan zarar ile idari eylem arasında illiyet bağı olması gerekir. Gece geç saatlerde sokakta yürüyen bir kişi, rögarın kapağı değiştiriliyorsa ve yenisi takılmamışsa rögara düşebilir.

2- İdarenin kusursuz sorumluluğu: İdare sadece kamu hizmetlerinin yürütülmesi sırasında meydana gelen zararlarda değil, bazı kusursuz sorumluluk hallerinde de kusursuz sorumluluğa sahiptir. Bunlardan en yaygın olanı sosyal risktir. Örnek olarak, altyapı eksikliği nedeniyle yağmur şehir merkezinde sele neden olabilir. Örneğin, haksız ecrimisil gibi bir hükümet işlemini durdurmak için idari işlemin iptali için dava açılır.

Tam yargı davası açmak için son tarih nedir?

Türk İdare Hukuku’na göre tam yargı davası açma süresi, idari makamın zarara yol açan eylem veya işleminden doğan zararın açıkça belli olduğu tarihtir.

İdari eylemler İdarenin eylemleri nedeniyle bir hak ihlaline uğrayanların, dava açmadan önce bu eylemleri yazılı olarak bildirmeleri veya başka bir şekilde bu eylemleri öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gerekir. İdarenin bu talebi kısmen veya tamamen reddetmesi mümkündür. Bu reddin ilgiliye tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde ilgilinin ilgili mahkemeye başvurması gerekir. İdare 60 gün içinde talebe cevap vermeyebilir. Bu durumda, söz konusu sürenin sona erdiği tarihte talep reddedilmiş sayılır. Talebin reddedilmiş sayılmasından itibaren 60 gün içinde tam yargı davası açılabilir.
İdari işlemler nedeniyle; genel olarak dava açma süresi idari işlemin tebliğinden itibaren 60 gündür. Vergi mahkemelerinde ise bu süre 30 gündür. Ancak bazı durumlarda idari işlemin niteliği gereği dava açma süresi özel kanunlarda düzenlenmiştir. Bu gibi durumlarda idare tarafından yapılan işlemlerde özel dava açma süresinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Bazı durumlarda ise idari işleme karşı daha üst makamlara başvuru söz konusu olmaktadır. Hak kaybına uğrayanların dava açmadan önce 60 gün içinde işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya tamamen yeni bir işlem yapılmasını bir üst makamdan, üst makam yoksa işlemi bizzat yapmış olan makamdan istemeleri gerekir. Bu başvuru, işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durdurur. 60 gün içinde idarece cevap verilmediği takdirde talep reddedilmiş sayılır. Bu durumda dava açma süresi yeniden işlemeye başlar.
İptal davasının öncelikle açılması halinde; hak kaybına uğrayanlar iptal davası açabilir ve bu davanın karara bağlanması halinde kararın tebliğinden veya kanun yollarına başvurulması halinde verilecek karardan itibaren 60 gün içinde tam yargı davası açabilirler.

Devlet, Belediye (İdare) Aleyhine Açılan Tazminat Davalarında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Yetkili Mahkeme: İdari sözleşmeyi imzalayan idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesi yetkilidir.

Yetkili Mahkeme: Özel kanunlarda aksi öngörülmedikçe idare mahkemeleri yetkilidir. Ancak Danıştay Kanunu’nda belirtilen aşağıdaki hallerde Danıştay ilk derece mahkemesi olarak yetkilidir. Bunlar

-Başkanlık kararları,

-Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemler,

-Bakanlıklar, kamu kurumları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından çıkarılan ve ülke çapında uygulanan düzenleyici işlemler,

-Danıştay İdari Dairesinin veya İdari İşler Kurulunun kararları üzerine uygulanan iş ve işlemler,

-Birden fazla idare veya vergi mahkemesinin yetki alanına giren konular,

Danıştay, tahkim yolu öngörülmeyen kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan iptal ve tam yargı davaları ile idari davaları karara bağlar.

Devlete, Belediyeye veya İdareye Karşı Ne Zaman Tazminat Davası Açabilirim?

Tam yargı davası açılabilmesi için zarara neden olan işlem, eylem ya da zararın tam olarak ne olduğunun tarihten başlayarak öğrenilmesi önemlidir;

İdarenin işlemlerine karşı idari yargıda dava açılabilmesi için, hakları ihlal edilen kişilerin, işlemi öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl ve her halde işlem tarihinden itibaren 5 yıl içinde yazılı bildirim ile idareye başvurmaları gerekir. Daha sonra idarenin başvuruyu reddetmesi üzerine kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde tam yargı davası açabilirler. İdare 60 gün içinde başvuruya cevap vermezse, 60 günün sonunda başvuru reddedilmiş sayılır. Ret tarihinden itibaren dava açmak için ikinci 60 günlük süre başlayacaktır.

Ayrıca bu durumun istisnası olarak tam yargı davası idari yargı dışında bir yargı yerinde yani adli yargıda açılmışsa ve görev yönünden reddedilmişse bu durumda idareye başvuru ön şartı aranmaz, öncelikle idareye başvurmak gerekir.

İptal ve Tam Yargı Davaları Birlikte Açılabilir mi?

Tam yargı davaları, bir zararın tazmini talebine dayanıyorsa iptal davası ile birlikte açılabilir. Öte yandan, ilgili kişi iptal davasının kesinleşmesinden sonra bağımsız bir dava da açabilir.

Tam Yargı Davalarında İdareye Başvuru Zorunluluğu Hiç var mı?

İdareye başvurmadan tam yargı davası açılamaz. Hakları ihlal edilen kişinin öncelikle idareye başvurması gerekir. Ancak idare bu başvuruyu reddedebilir. Ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde kişi tam yargı davası açabilir.

Tam Yargı Davalarının Türleri Nelerdir?

İdare hukukunda tam yargı davalarının ayırt edici özelliği, idarenin hukuka aykırı işlemlerinin hukuk kuralına uygun bir yaptırımla sonuçlanmasıdır. İdarenin eylem ve işlemlerinin kişilerin malvarlığına veya parasal değerlerine verdiği zararların farklı tezahür biçimlerine bağlı olarak tam yargı davaları da farklılık göstermektedir. Nitekim tam yargı davaları tazminat davası, istirdat davası ya da vergi davası olarak açılabilmektedir. Vergi mahkemesinde açılan davalar bazen iptal davaları ile karıştırılmaktadır.

İdari işlemler nedeniyle idari yargıda tam yargı davası açılabilmesi için; idari işlemin tebliğ tarihinden itibaren idare mahkemelerinde 60 gün, vergi mahkemelerinde 30 gün içinde dava açılması gerekmektedir. Bu süre bir zamanaşımı süresi değil hak düşürücü süredir. Kural olarak tüm idari işlemlere karşı tam yargı davası açılırken bu süreler dikkate alınmalıdır.

Anayasa’nın 125. maddesi Devletin mali sorumluluğu ilkesini düzenlemektedir. İptal davası yoluyla giderilemeyen hak ihlallerinde tam yargı davası gündeme gelmektedir. Tam yargı davası ile ilgili merak edilen soruları bu yazımızda ele aldık. Tam Yargı Davası Nedir? Tam yargı davaları, idarenin eylem veya işlemlerinden kaynaklanan zararların tazmini için açılan davalardır. Türk İdare Hukukunda tam yargı davasına tazminat…