Bir evliliğin usulüne uygun olarak yapılmadığı tespit edilirse evliliğin iptali için dava açılır. İptal kararı verilirse evlilik iptal edilmiş olur. Türk Medeni Kanunu evliliğin iptali için gerekli şartları belirlemiştir. Kanun, hukuka uygun olmayan koşullara dayanarak iptal davası açılmasına izin vermez.

İptalin Koşulları

Evlilik bir kamu görevlisinin huzurunda gerçekleştirilmiş olmalıdır. Butlan için yasal bir dayanak oluşturulmalıdır. Evlilikler ya mutlak ya da nispi butlan ile iptal edilebilir. Türk Medeni Kanunu’nda hem mutlak hem de nispi butlan sayılmıştır.

Türk Medeni Kanunu’nun 145. maddesinde sayılan sebepler şunlardır:

• Eşlerden biri evlendiğinde çift zaten evliydi.
• Eşlerden birinin evliliği kalıcı bir muhakeme kaybına yol açmıştır.
• Eşlerden birinin evlenmelerini engelleyen ciddi bir akıl hastalığı vardır.
• Evlilik, iki eş arasında var olan akrabalık derecesi nedeniyle engellenmektedir.

Bir evliliğin nispi butlanı, eşlerden birinin iradesinin aldatma, hile veya korkutma yoluyla etkilenmiş olmasıyla açıklanabilir.

Evliliğin iptali davasını kimler açabilir?

Mutlak butlan sebeplerinden birinin varlığı halinde Cumhuriyet Savcısı evliliğin iptali için dava açabilir. Bu dava eşler, ilgililer ve Cumhuriyet Savcısı tarafından açılabilir. İptal davası, ayırt etme gücünden geçici olarak yoksun bırakılan eş veya hile ya da aldatma sonucu iradesi sakatlanan eş, yasal temsilci ya da diğer tarafça açılabilir. Taraflar davayı kendileri açabilecekleri gibi bir avukat aracılığıyla da açabilirler.

Boşanma ile evliliğin iptali arasındaki fark nedir?

Evliliğin herhangi bir nedenle geçersiz olması halinde iptal davası açılır. Her iki taraf da boşanma şartlarını kabul ederse boşanma mümkündür.

Dava açma süresi ve evliliğin yetkili ve görevli mahkeme tarafından iptali

Eşler hala birlikte yaşıyorlarsa, ikamet ettikleri yere en yakın mahkemeyi seçebilirler. Davacı eş, hala birlikte yaşıyorlarsa en yakın mahkemeyi seçebilir. Boşanma durumunda, artık birlikte yaşamayan eşler kendilerine en yakın mahkemeyi seçebilirler. Dava bir savcı, yasal temsilci veya ilgili taraflarca açıldığında, görevli mahkeme davalının yargı çevresindeki mahkemedir.

Altı ay sonra nispi butlana karşı dava açma hakkı kaybedilir. Altı aylık süre, iptal gerekçeleri ortaya çıktığında veya iptal korkusu ortadan kalktığında başlar. Bu süre hak düşürücü süreye çok benzer.

Ancak Medeni Kanun, mutlak butlana dayalı bir dava açmak için bir süre sınırı öngörmemektedir. İptal davası evliliğin herhangi bir aşamasında açılabilir.

Evlilik sona erdikten sonra (ölüm) butlan davasının açılabileceği bazı durumlar vardır.

Nafaka veya Tazminat Talep Edilebilir mi?

Evliliğin hükümsüz veya mutlak olduğu ilan edilirse, çiftin evlilikleri sırasında edindikleri mallar dava edilebilir. Geçersiz bir evlilikten kaynaklanan tüm talepler de boşanma davası hükümlerine tabidir. Buna tazminat, nafaka ve velayet de dahildir. Fesihten sonraki 300 gün içinde gerçekleşen bir hamilelik veya doğum, evliliğin neden olduğu kabul edilir. Velayet ve nafaka konularında boşanma ile aynı kurallar geçerlidir.

İptalin bekleme süresi içinde yapılması durumunda boşanma hükümleri uygulanacaktır. Bu durumda, kadının mahkeme kararından sonraki 300 takvim günü içinde başka biriyle evlenmesine izin verilmez. Mahkemenin kararı aile üyeleri arasındaki ilişkileri sona erdirmez. Mahkeme evliliği iptal etse bile evlenme yasağı devam eder.

Davacı Eşin Ölümü

Davaya devam etme hakkı, geçersizlik iddiasında bulunan davacının mirasçılarına geçmez. Dava sonunda davalı eşin aldatma veya korkutma nedeniyle kötü niyetli davrandığının anlaşılması halinde, davacı mirasçı olamaz.

Kötü niyet olduğunu kanıtlamak mirasçıların görevidir. Mirasçılık söz konusu olduğunda, mirasçıların hiçbir yasal hakka sahip olmadığını bilmelisiniz. Bu kanıtlanamazsa, sağ kalan eş yasal mirasçı olacaktır. Yargıtay kararı aşağıdadır.

Bir evliliğin iptal edilmemesinin başlıca nedenleri nelerdir?

1. Bekleme süresinden (iddet süresi) önce bir kadının evlenmesi.
2. Belsoğukluğu ve cüzzam gibi hastalıkları olan kişilerin evlilikleri feshedilemez.
3. Evlilik bir nikah memuru önünde kıyılmış ancak diğer evlilik ritüellerine uyulmamışsa feshe gerek yoktur.

Yanlış Eş Dayanılmaz Bir Durumda

Medeni Kanun’a göre bir eş, evliliğini imkansız kılan bir konuda yanılmışsa iptal davası açabilir. Medeni Kanun’a göre, davacının sağlığı veya davacının altsoyu için ciddi bir tehdit oluşturabilecek ciddi bir hastalığın gizlenmesi durumunda dava açılabilir.

Yargıtay Evliliğin İptali Kararları

Davalı, Türk Medeni Kanunu’nun 145. maddesine göre, evlenme tarihinde ayırt etme gücünün sürekli olarak zayıflamış olduğunu iddia etmiştir. Evliliğin iptalini talep etmiştir. Mahkeme talebin kabulüne karar vermiştir. Davalı … yukarıdaki karara itiraz etmek için kanun yoluna başvurmuştur. Bölge mahkemesi, evliliğin ölümle sona erdiği ve iptal kararı vermeye yetkili olmadığı gerekçesiyle ilk derece mahkemesinin kararını bozmuştur. Ayrıca, kadının kötü niyetinin kanıtlanmamış olması nedeniyle, sağ kalan eşin evlilikle kazanılan kişisel statü hakkına sahip olduğuna karar vermiştir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 29.06.2020 tarih ve 2020/2414 E. sayılı kararı

Dilekçeyi veren adam, eşinin şizofreni hastası olduğunu belirtmiştir. Bu hastalık hem kendi sağlığı hem de torunlarının sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu durum kadından gizlenmiştir. Evliliğin gerçekleşmesi için bu hastalık gizlenmiştir. Mahkeme, Türk Medeni Kanunu’nun 145/3 maddesine göre tarafların evliliğini mutlak geçersizlik nedeniyle iptal etmiştir.

Evliliğin iptalinin sonuçları nelerdir?

Evliliğin feshi halinde, çocuklar kötü niyetli anne ve babaya sahip olsalar bile evlilik içinde doğmuş sayılırlar. Evlilik boyunca iyi niyetli davranan eş, medeni duruma hak kazanır. Boşanma hükümleri, ebeveynler ve çocuklar arasındaki ilişkiyi, malların tasfiyesini ve eşler arasında bölünmesini ve tazminatı içerecektir.