Yoksunluk tazminatı, ölenin birlikte yaşadığı kişilere maddi veya manevi destek sağlayamaması nedeniyle destekten yoksun kalan kişilere verilir. Talep edilen tazminat, maddi destekten yoksun kalan kişilerin bu yoksunluktan dolayı acı çekmelerini önlemek içindir.

Destek kaybı için kimler tazminat talep edebilir?

İddia sahibi, merhum tarafından desteklendiğini kanıtlamalıdır. Davacı, merhumun yeğeni, amcası ya da komşusu da olabilir. Destek kaybı için tazminat talep eden kişinin, merhum hayattayken destek aldığını kanıtlayabilmesi gerektiğine dikkat etmek önemlidir. Genellikle merhumun çocukları, ebeveynleri ve eşinin bir destek ilişkisi içinde olduğu varsayılır. Bu varsayımın yanlış olduğu kanıtlanabilir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Koşulları

Yoksun kalma tazminatı talep edebilmek için ilk ve en önemli koşul desteğin ölümüdür. Destek sıfatına sahip kişi olay sonucunda ölmemiş ancak yoğun bakıma alınmış olsa dahi bu koşulun sağlanması gerekmektedir. Koşul yerine getirilmediği için tazminat talep edilemez. Destekten yoksun kalma tazminatı koşulu, destek sıfatına sahip kişi ölmemişse gerçekleşmiş sayılabilir. TMK’nın 31. ve 32. maddelerine göre, bir kimse ölümü muhtemel bir halde bulunur ve kendisinden o zamandan beri veya uzun süreden beri haber alınamazsa ölmüş sayılır.

Bir diğer koşul ise ölenin ölümüne neden olan bir muhatabın varlığıdır. Doğal nedenlerle ölen bir kişiye destek kaybı için tazminat ödenemez. Buna ek olarak, bir zarar eylemi ve zarar ile bu eylem arasında bir nedensellik ilişkisi olmalıdır. Örneğin, Ramazan ayında davul sesinden kaynaklanan bir kalp krizi için tazminat talep etmek mümkün değildir. Ölen kişinin ölümü de, ölen kişinin zarara neden olan eylemde ağır ihmali olması halinde illiyet bağını kesebilir. Bu durumda, ölümden sorumlu tutulan kişi, ölenin kusurlu olduğunu kanıtlarsa tazminatı ortadan kaldırabilir.

Tazminat almaya hak kazanabilmek için, talep sahibinin belirli koşulları yerine getirmesi gerekir. Öncelikle, vefat eden kişinin başkalarına bakabilecek durumda olması ve tazminat talep eden kişinin de böyle bir bakıma ihtiyacı olması gerekir. Örnek olarak, kendi geliri olmayan ve eğitimini tamamlayamamış bir ebeveynin trafik kazası ya da iş kazası nedeniyle ölmesi verilebilir. Ayrıca, yardım düzenli ve sürekli olarak sağlanmalıdır. Tek seferlik bir ödeme şeklinde yardım kaybı için tazminat talep edemezsiniz.

Ebeveynler destek kaybı için tazminat talep edebilir mi?

Yukarıda, destekten yoksun kalma tazminatı alabilmek için davacının yerine getirmesi gereken koşulları özetledik. Bu durum, çocuğun ölümü halinde anne veya babanın tazminat talep edip edemeyeceği sorusunu akla getirebilir. Yasa koyucu bu koşulların ölüm anında mevcut olmasını şart koşmaktadır. Bununla birlikte, bir çocuğun normal yaşamının bir parçası olarak ebeveynlerine bakacağı kabul edilmektedir. Çocuk ileride ebeveynlerine destek olamadan ölürse, ebeveynler bu destekten mahrum bırakıldıklarını iddia edebilirler. Bu durumda çocuğun ölümü halinde tazminat talep edebilirler.

Destekten yoksun kalma tazminatı nasıl hesaplanır?

Destekten yoksun kalma tazminatının değeri belirli kriterlere göre belirlenir. Bunlardan ilki, ölen kişinin ölmemiş olsaydı elde edeceği geliri belirlemeye çalışmaktır. Ölen kişinin geliri meslek odalarına sorularak belirlenir. Eğer bu mümkün değilse, emsal bir maaş hesaplanmalıdır. Ölen kişinin beklenen yaşam süresi de tazminat hesaplanırken dikkate alınır. Ölen kişinin medeni durumu, çocuk sahibi olup olmadığı, bekar olup olmadığı veya ebeveyn(ler)ine destek olup olmadığı da tazminat hesaplamasında dikkate alınır.

Mahrumiyet tazminatının hesaplanması karmaşık bir teknik süreçtir. Ölen kişi örneğin 30 yaşındaysa, kalan yaşam süresi tablolardan hesaplanır ve tazmin edilecek tutarda dikkate alınır. Yargıtay’ın tazminat hesaplamasında benimsediği yeni yaklaşıma göre, ölüm nedeniyle destekten yoksun kalan kişiye miras kalmışsa, bu durum tazminatın azaltılmasında bir etken olmayacak. SGK, ölüm halinde kaza sigortası poliçesi kapsamında yapılan ödemeleri mahsup edebilecek. Destekten yoksun kalma tazminatındaki indirim, sigorta şirketleri veya zarar gören taraflarca yapılan ödemelerden kaynaklanmaktadır.

Destekten yoksun kalma tazminatı kusur açısından çok önemlidir. Haksız bir fiil nedeniyle tazminat talep edildiğinden kusur sorumluluğu bu bağlamda çok önemlidir. Davalı tarafından ödenecek tazminatın hesaplanmasında kusur derecesi esas alınır. Mahkemeler kusuru belirlerken genellikle bilirkişi raporunu dikkate alacaktır. Destekten yoksun kalma tazminatı olarak bilirkişi raporuna itiraz edebilirsiniz.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı için Pay Oranları

Mahrumiyet tazminatı oranı belirlenirken kapsamlı bir araştırma yapılır. Örneğin, medeni durum, engellilik durumu, bireyin ruhsal ve fiziksel durumu, istihdam, yoksa mesleki eğitim araştırmaya dahil edilir. Araştırma bulguları doğrultusunda mahrumiyet tazminatı yüzdelik oranlara göre hesaplanmaktadır. Her vakanın kendine özgü olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle işlemlerin belirli bir paylaştırma çizelgesine göre yürütülüp yürütülmediğini söylemek zordur.

Zamanaşımı, Yetkili Mahkeme ve Görevli Mahkeme

Genel kurallar uyarınca destekten yoksun kalma tazminatı davasının davalının ikametgâhında açılması gerekmektedir. Davanın açılacağı mahkemenin mutlaka davalının ikametgahı olması gerekmez. Dava bir şirketin veya kurum, şirket, vakıf gibi bir tüzel kişinin merkezinde de açılabilir. Davacı, kanunla çeşitli yetkili mahkemelerde görevlendirilmiştir. Davacı, kazanın olduğu yerde, mağdurun ikametgâhında veya haksız fiilin meydana geldiği yerde dava açabilir. Olay meydana gelmiştir.

Örneğin, Sultan Ahmet Meydanı’nda gece yürürken Ali tarafından ölümcül şekilde yaralanan Hasan’ın durumunu ele alalım. Bu durumda, Hasan’ın dul eşi, olayın meydana geldiği Sultan Ahmet Meydanı yargı alanında dava açabilir. Hasan’ın dul eşi davayı kendi ikamet ettiği yerde veya Ali’nin ikamet ettiği yerde de açabilir. Hasan olay yerinde değil de hastanede ölmüşse, dul eşi davayı hastanenin bulunduğu yerde açabilir.

Destekten yoksun kalma tazminatı için zamanaşımı süresi zararın meydana geldiği tarihte işlemeye başlar ve iki yıl boyunca devam eder. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi, bir kişi olay tarihinde değil de hastaneye kaldırılıp tedavi gördükten sonra ölürse, zamanaşımı süresi ölüm tarihinde işlemeye başlayacaktır.

Zarardan sorumlu kişi veya kişileri 10 yıl içinde tespit edemezseniz, daha sonra dava açmanız mümkün değildir. Bu genel bir kanun hükmüdür.

İlgili Yargıtay Kararları

Karar1 Yargıtay 17. Hukuk D. 2016, 18069 E. 2019, 8032 K:

“Uyuşmazlık Hakem Heyeti (UHK), başvuru sahiplerinin talebini kabul etmiş ve davalının başvuru sahiplerine eşi Hatun’a 33.873,69 TL, çocukları Vedat’a 1.701,85 TL, Cihan’a 2.049,14 TL, Beritan’a 4.616,57 TL ve Muhammet’e 4.616,57 TL olmak üzere toplam 46.857,82 TL ödemesine karar vermiştir.
Sigortacılık Kanunu Madde 30/12 Sigorta tahkim komisyonlarının 40.000,00 TL’ye kadar olan kararları kesin sayılır. Kesinleşen kararlara yapılan itirazların kabulüne veya reddine mahkemece 1.6.1990 tarih ve 3/4 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı uyarınca karar verilir. Davacılar ihtiyari dava arkadaşı olduklarından her bir davacı için 40.000,00 TL’lik kesinlik sınırlaması dikkate alınmalıdır. “Bu nedenle davacılar lehine verilen kararlar ayrı ayrı kesindir.”

Karar2 (Yargıtay17. Hukuk Dairesi):

“İddia, savunma, toplanan deliller ve mahkemece benimsenen bilirkişi raporuna göre, kazadan dolayı müteveffa eş … için toplam yardım miktarı 103.753,21-TL’dir. Davalı … şirketine sigortalı araç sürücüsünün kusurunun %50 olduğu dikkate alındığında.
“Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davacı vekilinin tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı 15,20 TL onama harcının temyiz edenden alınmasına, 24/06/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”